Corona in de Stad

Op de plek waar vroeger het Pest en Dolhuys stond en later het Wilhelmina Gasthuis, staat nu een psychiatrisch centrum van Mentrum. Het is een plaats waar voor veel mensen met psychiatrische problemen, zorg geboden wordt. Er zijn een opname kliniek, een dagbehandeling, een crisisdienst en een polikliniek voor statushouders gehuisvest. Het nieuwe gebouw in de Eerste Constantijn Huygensstraat valt op door het beeld “How to Meet an Angel” van de kunstenaars Kabokov (mannetje op een ladder).

De Corona-crisis heeft ook ons overvallen en verrast. De artsen, verpleegkundigen, psychologen, psychiaters, therapeuten, en ondersteunend personeel die hier werken zijn niet dezelfde als op de IC’s waar de afgelopen maanden gestreden is voor levens. Voor ons ziet de Corona-crisis er anders uit.

Onze taak is om mensen met psychische problemen te behandelen, te beschermen, te steunen en (weer) deel uit te laten maken van de maatschappij, de stad. Toen de Corona -en daarmee verregaande consequenties van een lockdown- zich aandiende, riep dat vele vragen op en had het direct enorme consequenties voor de zorg die we leveren.

De kliniek Mentrum 1e Constantijn Huygen straat. Ook hoe wij patiënten die een verdenking hebben van corona moeten worden bezocht.

Kliniek:

Binnen de kliniek moesten we, in zeer korte tijd nadenken over wie er in het pand mocht komen en hoe we om zouden gaan met nieuwe patiënten, die mogelijk besmet zouden kunnen zijn met het virus. Op een afdeling zit een groep, vaak verwarde mensen bij elkaar die niet allemaal in staat zijn om zich aan de RIVM-adviezen te houden. Sommige mensen gaven aan niet te geloven in Corona en zich niet aan de afspraken te willen houden. Er werd voor de hele kliniek afgesproken dat patiënten niet meer naar buiten mochten en geen bezoek mochten ontvangen. Dit was een enorm lastige beslissing, die ons inziens nodig was om de Corona buiten de deur te houden. Psychiatrisch patiënten hebben vaak een slechtere gezondheid en sociaal economische status dan hun leeftijdgenoten en lopen daardoor een hoger risico op een ernstiger beloop van een eventuele besmetting. Gek genoeg reageerden de opgenomen patiënten heel goed op de strenge maatregelen over bezoek en naar buiten gaan. Ze gaven aan dat het ze een veilig gevoel gaf, dat het duidelijk was en dat het voor iedereen in het pand gold, dus dat het eerlijk was. Uiteraard hadden ze het er ook heel moeilijk mee, maar het was wonderbaarlijk rustig op de afdelingen. Naarmate de lockdown langer duurde nam de onrust op de afdelingen toe. Uiteindelijk hebben we de bezoekregeling versoepeld (mensen mogen 1 persoon aanwijzen die op bezoek mag komen), evenals het naar buitengaan (onder begeleiding van een verpleegkundige).

In de stroom nieuwe mensen was in het begin van de crisis een daling te zien. We hadden verwacht dat er juist meer aanmeldingen zouden zijn, maar het waren er juist minder. Onze gedachte was dat mensen op hun gezonde verstand aangesproken werden en dat dit in hun doen en laten de overhand had, waardoor ze zich enkele weken heel goed konden handhaven. Na een week of 2-3 kwam er echter een gestage stroom nieuwe patiënten binnen die juist psychiatrisch ontregeld waren door de crisis. De ‘normale’ ontregelingen kwamen ook nog binnen. Van alle opnames bleek ongeveer 20% ‘Coronagerelateerd’. Je moet hierbij denken aan mensen die hun ambulant behandelaar niet meer konden zien, omdat deze alleen nog mochten videobellen. Mensen die door de angst omtrent het virus zoveel stress hadden dat ze manisch of psychotisch werden, maar ook mensen die suïcidaal werden van de situatie. Daarnaast zien we nu meer mensen die een Coronabesmetting hebben doorgemaakt en door de gevolgen daarvan zijn ontregeld.

Binnen de kliniek zijn er tot op heden verschillende mensen ‘verdacht’ van Corona. Gelukkig kunnen we snel testen. Tot nu toe is er nog geen enkele patiënt positief getest. Hopelijk houden we dat vol!

Personeel:

Het overgrote deel van het personeel had geen enkele moeite om te komen werken. Van sommigen, bijvoorbeeld met een onderliggende aandoening, snap je heel goed dat ze het spannend vonden, voor hen is alternatief werk buiten de verpleegafdelingen gezocht. Gelukkig houden we als opnamekliniek altijd rekening met besmettingsgevaar en hebben we een beperkte voorraad beschermende middelen voor quarantaine verpleging. Deze voorraad was aanvankelijk te klein, we moesten hierin prioriteiten stellen, de voorraad goed beheren en uitbreiden. In korte tijd beschreven we veel werkinstructies en de collega’s met ziekenhuis ervaring gaven elkaar instructies op de werkplek.

Mooi was om te zien hoe mensen zich inzetten voor de patiënten. Door de maatregelen konden groepstherapieën niet meer doorgaan. Creatieve therapie vond plaats in veel kleinere groepen. Eén medewerker stelde voor om door de week een dag minder te komen werken, maar in het weekeinde te komen. Dit werd door patiënten en medewerkers erg gewaardeerd. Interessant was dat sommige medewerkers er heel veel moeite mee hadden om naar de kliniek te komen. Bang om anderen te besmetten, of besmet te raken. In het begin werd daar veel over gemopperd door collega’s. Mensen werden aangekeken op de manier waarop ze met hun angst over het virus omgingen. In één van onze -aanvankelijk dagelijkse- coronamails aan het personeel is er toen genoemd dat iedereen anders met zijn angst omgaat en dat dit goed is. Dit hielp. Wanneer je zelf angstig bent is het veel moeilijker je in de emoties van een ander te verplaatsen, het is dan heel makkelijk om deze af te keuren. Dit is iets wat wij, werkzaam in de psychiatrie, best weten, maar dus ook ons gebeurt als de angst voor derden, geliefden en jezelf opspeelt. Inmiddels is hierin veel meer rust gekomen. Mensen komen weer naar hun werk alsof het ‘gewoon’ is. Terwijl het nog steeds niet gewoon is.

Acties:  

Dagbehandeling:

De dagbehandeling is het deel van de behandeling dat zich richt op verder herstel, acceptatie en participatie van patiënten. Het is voor mensen die opgenomen zijn geweest, maar ook juist om te voorkomen dat het tot opname komt. Het programma bestaat uit vele onderdelen die meestal in groepen worden gedaan.  Enkele voorbeelden: de dagopening, psycho educatie, sport, creatieve therapie, mindfulness, koken, en het aangaan van re-integratie trajecten. Door de Corona en daarmee het sluiten van de faciliteiten, kon het programma niet meer op locatie worden uitgevoerd. Met name de groepen waren een probleem. Al snel zijn we begonnen op een aantal programmaonderdelen via videobellen te gaan doen. Dit werkt voor een aantal mensen goed en voor een aantal niet. Duidelijk werd hoe moeilijk het voor patiënten was om alleen thuis te zitten en niet naar buiten te kunnen of te durven.  Mensen in de dagbehandeling zijn vaak net een ernstige periode voorbij. Een psychose, ernstige depressie of een opname. Velen van hen hebben een mager sociaal netwerk en zijn uitgevallen op hun werk door hun psychische problemen.

Door middel van videobellen houden we contact met onze patiënten en zijzelf onderling.

Wekelijks is er een thematische nieuwsbrief waarin onderwerpen als suïcidaliteit, angst voor terugval, veranderingen worden besproken. Tips om de dag door te komen, online culturele activiteiten, opdrachten van de creatief therapeuten maken ook deel uit van de nieuwsbrief.

Gelukkig zijn er door de versoepeling van de regels meer mogelijkheden om patiënten weer in het echt te zien.  Onderdelen als de creatieve therapie en psycho-educatie, worden weer in kleine groepen gegeven. Zo past ook de dagbehandeling zich aan, aan dit tijdperk.

Poli nieuwe Amsterdammers:

Vanuit hier wordt zorg gegeven en geregisseerd voor statushouders met psychische problemen. In Amsterdam wonen ongeveer tienduizend nieuwe Amsterdammers. Ondanks dat velen van hen hun weg goed vinden, is het een kwetsbare groep. Door oorlogsgeweld, hun vlucht en het moeten functioneren in een nieuw land, in een nieuwe cultuur heeft deze groep meer psychiatrische problemen. Een lockdown is ook voor deze groep moeilijk. Thuis zitten betekent een onderbreking van hun integratie omdat studie, werk of vrijwilligerswerk stopt. Voor de meesten geldt ook dat zij nog maar een beperkt netwerk hebben en echt alleen thuis zitten opgesloten.

Wat duidelijk werd is dat het sociaal isolement voor hen echt eenzaamheid betekent. Onze zorg voor deze groep gaat gewoon door. Mensen worden wekelijks twee keer gesproken via videobellen. Eenmaal door de psycholoog en eenmaal door de psychiater. Als mensen echt in crisis dreigen te raken worden zij gewoon uitgenodigd en gezien. Gelukkig zijn we nu zo ingericht dat we meer face to face gesprekken voeren. Wat blijft is dat dat de samenleving bijna stilstaat.

Het is niet zo dat iedereen nu zielig thuis zit. Veel mensen zijn juist door wat ze hebben meegemaakt ook weerbaar en creatief. Enkele van onze patiënten ondersteunen anderen, door het maken van kunst, door gesprekken te voeren met andere kwetsbare mensen.

Tekening van Karin Koole die verbeeldt hoe het voelt om in deze dagen alleen thuis te zitten.

Margje Jalink, Lodewijk van Grastek & Wilco Tuinebreijer

door Margje Jalink, Lodewijk van Grastek & Wilco Tuinebreijer