Corona in de Stad

Kunnen we met de lessen van corona vers in het geheugen, wijken ontwerpen die ons helpen gezonder te leven? Lees wat het Health Hero team van plan is.

Door Rinske Brand

Op verzoek van gebiedsontwikkelaar AM gaat een multidisciplinair team de uitdaging aan: het ontwikkelen van een concreet concept voor gezond leven in de stad. Dit concept zal worden uitgetest in een nieuw te bouwen wijk op het terrein van de voormalige Hero-fabriek in Breda. Komende maand gaan ze aan de slag, maar dit Health Hero team geeft hier alvast een inkijkje in de invloed van corona op ons gezonde gedrag in de toekomst.

Door corona werken we gedwongen vanuit huis. Onze eigen buurt is onze wereld geworden. Kroegbezoek, een sportwedstrijd of familiebezoek is uit ten boze. Iemand die hoest of niest, wordt met argusogen bekeken en uit de weg gegaan. Tegelijkertijd steunen we lokale ondernemers en waarderen we onze buren meer dan onze vrienden.

Wat blijft er over van dit gedrag over als de maatregelen straks versoepeld worden? Tijdens de kredietcrisis van tien jaar geleden riepen we ‘Dit nooit meer!’ Maar vervolgens werd toch heel veel weer hetzelfde. Gewoontes zijn nu eenmaal hardnekkig. Voor het veranderen van een gewoonte heb je al snel een maand of drie nodig. Laten we nu net met corona die mijlpaal aantikken. Is hoesten of niezen in de trein straks net zo ongepast als een boer laten? Gaan we echt minder vliegen? En zijn de mondkapjes straks de nieuwe condooms, zoals The New York Times schreef? Hoe kunnen we wat we nu doen, inzetten voor gezonder leven in de toekomst?

Voorkomen is beter dan genezen

Uit angst voor het virus gingen velen van ons aan de slag met de eigen gezondheid; meer bewegen, gezonder eten, betere slaap. Alles voor het verhogen van de eigen weerbaarheid. Een andere groep ging juist meer roken of drinken, ongezonder eten en vooral minder bewegen. Goed voor jezelf kunnen zorgen is – ook in Nederland – nog steeds een luxe. De huidige gezondheidszorg is vooral gericht op het bestrijden van ziekten en niet op het voorkomen ervan. Slechts 3% van de totale zorgkosten gaat naar preventie.

Toch zien we dat preventieve gezondheidszorg steeds meer aandacht krijgt. In het complexe speelveld van gemeenten, zorginstellingen en verzekeraars wordt dit langzaam zichtbaar. Nog interessanter zijn daarom de acties die overheden, mensen en organisaties buiten de medische sector ondernemen. Ingrepen in onze directe leefomgeving die gezond gedrag uitlokken. Werkgevers worden bewuster van hun verantwoordelijkheid bij de duurzame inzetbaarheid van medewerkers. Steden geven ruim baan aan fiets- en voetpaden en schenken meer aandacht aan hun groene publieke ruimte, nu een veilige ontmoetingsplek. Met de toenemende druk op het OV heeft de mens twee alternatieven; de fiets of de auto. Beleid kan helpen vormgeven welke keuze we dan maken.

De aanstekelijkheid van ons gedrag

Ons gedrag wordt bepaald door sociale factoren en omgevingsfactoren. Wie zich niet druk hoeft te maken over basale levensbehoeften heeft meer mentale ruimte om zich met corona en de voorzorgsmaatregelen bezig te houden. Met het zichtbaar naleven van bepaalde maatregelen kun je je ook onderscheiden. Wie niet volgt wordt afgekeurd of aangesproken. Het tegenovergestelde is helaas ook waar. In wijken met een lagere sociaaleconomische status is het naleven van de maatregelen niet vanzelfsprekend.

Gedrag werkt daarbij aanstekelijk. Mensen volgen wat zij in hun omgeving zien.

Gezond gedrag moet daarom zichtbaar zijn voor iedereen en dan vooral voor inwoners die niet vanzelfsprekend toegang hebben tot een gezonde levensstijl. Welk gedrag willen we dan dat in de toekomst zichtbaar is ? Wie kan dit gedrag tentoonspreiden? Er zijn mensen nodig die een boegbeeld zijn of als voorbeeld kunnen dienen.

Aandacht voor lokaal

Tijdens corona zijn we meer uit onze eigen buurt gaan halen. Onze boodschappen halen we bij lokale leveranciers en buurtwinkels. Plaatselijke horecaondernemers worden massaal gesteund. Dat scheelt aardig wat transportkilometers en zorgt voor een sterke lokale economie en werkgelegenheid. Tegenover die trend van lokaal kopen staat een toename van online bestellingen bij de grote jongens. Gemak dient de mens en Bol.com, Coolblue en AH doen goede zaken. Hoe combineren we de voordelen van lokaal met gemak? Nu meer mensen thuiswerken, zijn ze overdag in hun wijk. Het is interessant om te bekijken wat straks gezamenlijk kan worden gedaan. Denk bijvoorbeeld aan een fysieke wijkhub met werkplekken, lunchvoorzieningen en een afhaalplek voor lokale producten en diensten.

De kracht van community

Beter een goede buur dan een verre vriend. Corona brengt buren dichter bij elkaar en laat nieuwe wijkcommunities ontstaan. Grote kans dat veel van deze nieuwe gemeenschappen ook na corona blijven bestaan. Zo’n community kan een grote rol hebben. Niet alleen in het ondersteunen van de lokale economie en sociale interactie, maar ook in het stimuleren van gezonder gedrag. Mits dit gezonde gedrag leuk, makkelijk en betaalbaar is. Want die voorwaarden zijn nodig om mensen gedrag te laten volgen.

Kortom, kansen te over door corona. Of toch niet? Jan Rotmans verwoordt het kort en krachtig: ‘crises helpen om een transitie te versnellen’. Reeds ingezette veranderingen, zoals meer focus op preventieve zorg en een groter bewustzijn van de eigen gezondheid, kunnen door corona in een stroomversnelling komen. Maar compleet nieuw gedrag maatschappijbreed zal een crisis niet opleveren. Daarvoor is het collectief geheugen vaak toch te kort.

Het Health Hero team bestaat uit bestaat uit marketeer Hildegard Assies, gedragseconoom Eva van den Broek, volksgezondheidsonderzoeker Mariëlle Beenackers, econoom Edwin Gulickx en staat onder leiding van teamcaptain en gebiedsontwikkelaar Stef Weekers. Meer informatie over de Health Hero Challenge vind je hier.

door Rinske Brand