Corona in de Stad

In de koude ochtend van zondag 22 maart verzamelden we ons op het Spui om de Stille Omgang te lopen. Deze jaarlijks terugkerende stille tocht ter ere van het Mirakel van Amsterdam wordt normaal in de nacht gelopen. Het Mirakel vond plaats op 15 maart 1345 in de Kalverstraat (675 aar geleden) toen een doodzieke man de ziekenzalving ontving en daarbij de heilige hostie nuttigde. Onmiddellijk daarna moest hij overgeven en met het braaksel werd ook de heilige hostie in het haardvuur geworpen. De volgende ochtend bleek dat de hostie volledig intact was gebleven; niet aangetast door het vuur. Toen de priester de hostie ophaalde en naar de kerk bracht, bleek deze tot drie keer toe weer in de Kalverstraat boven datzelfde haardvuur te verschijnen. Deze merkwaardige gebeurtenis werd al spoedig erkend als een Mirakel door de bisschop van Utrecht en door het stadsbestuur van Amsterdam. Op de plaats van het Mirakel aan de Kalverstraat verscheen het tweede kerkgebouw van Amsterdam, de Heilige Stede (de Heilige Plaats). Amsterdam groeide uit tot een belangrijke bedevaartplaats. Tot 1578 werd elk jaar rond 15 maart een luisterrijke processie gehouden ter ere van het Mirakel van Amsterdam. Op 26 mei 1578 ging Amsterdam zowel politiek als kerkelijk over van katholiek naar protestants (de Alteratie). De Heilige Stede kwam werd de protestantse Nieuwezijds Kapel (afgebroken in 1908) en processies werden verboden. Katholieken mochten alleen in schuilkerken, die van buiten niet als kerk herkenbaar waren, hun vieringen houden. De aloude Mirakelprocessie werd hooguit individueel gelopen.

De Stille Omgang is een 19e-eeuwse herleving van de middeleeuwse processies in aangepaste vorm: ’s nachts en in stilte, zonder uiterlijk vertoon van liturgische kleding, zang of muziek. Sinds 1881 tot op de dag van vandaag wordt de Stille Omgang jaarlijks gelopen door duizenden gelovigen en is er voor alle pelgrims in een van de kerken in het centrum van Amsterdam gelegenheid om de eucharistie te vieren. Ondanks dat het processieverbod in 1983 is opgeheven blijft de Stille Omgang in haar huidige 19e-eeuwse vorm gehandhaafd.

De Stille Omgang van 2020 werd vanwege corona afgelast (er was alleen een spirituele stille omgang: een uitzending vanuit de Kathedrale Basiliek Sint Bavo in Haarlem op zaterdag 21 maart). Om onze voorgangers te eren die de Stille Omgang in moeilijke omstandigheden zijn blijven lopen en omdat het thema aansluit bij coronatijden (de man was ernstig ziek en kreeg de zalving en de hostie voor zieken en stervenden toegediend), vonden we het belangrijk om de tocht te laten doorgaan. In kleine kring en in corona stijl (op anderhalve meter afstand) en met zes vertegenwoordigers van drie kerken in Amsterdam die in de loop van de geschiedenis als schuilkerk hebben gefungeerd: de Sint Nicolaasbasiliek, de Papegaai (Heilige Petrus en Pauluskerk) en de Begijnhofkapel (Heilige Johannes en Ursulakerk). Het was bijzonder om in alle stilte door de stad te lopen, stil te staan bij het Mirakel van Amsterdam en te bidden voor alle Amsterdammers die getroffen zijn door corona en hulpverleners in de brede zin van het woord en vertegenwoordigers van het openbaar bestuur in hun strijd tegen het virus.

door Christel Grimbergen